Baraja GES, çatıya hasat, yola asfalt

GÜLDEN ÇOKTAN – ALEYNA SEVİM / İstanbul’da barajların doluluk oranı son 9 yılın aynı dönemine göre en düşük seviyesine inerken bu yıl kent genelinde günlük su tüketiminde de rekorlar kırıldı.

Barajlarda su seviyesindeki gerileme ve artan su tüketimine karşı yetkililer, tasarruf çağrısında bulunurken İSKİ, kentte bahçe ve peyzaj sulama aboneliklerini geçici olarak durdurma kararı aldı. Bunun yanı sıra vatandaşlardan evlerinde su tüketimini azaltmak için, damlatan muslukların tamir edilmesi, banyoda geçirilen sürenin azaltılması, el, yüz yıkarken ya da tıraş olurken musluğun açık bırakılmaması, çamaşırların makinede yıkanması çağrısında bulundu. Ancak uzmanlar, suyun yaklaşık yüzde 20’sinin daha evlere ulaşmadan kayıp kaçaklar nedeniyle heba olduğuna ve yaz döneminde büyük kayba neden olan buharlaşmaya dikkat çekiyor.  

RÜZGARA KARŞI AĞAÇ ÖNERİSİ

Her yıl İstanbul’a su sağlayan barajlarda yıllık 60 milyon metreküp su buharlaşarak yok oluyor. Megakentteki barajlarda buharlaşma oranının yüzde 25 olduğunu kaydeden CNN TÜRK Meteoroloji Danışmanı Prof. Dr. Orhan Şen, barajların üzerine güneş enerjisi panellerinin konulabileceğini söyledi. Ancak kuraklık olayının noktasal değil büyük ölçekte bir olay olduğunu ifade eden Şen, barajlardaki buharlaşmayı rüzgarın artırdığını ve rüzgarı önlemek için barajların kenarlarına ağaç dikilebileceğini belirtti. Suyun kazanılması için su emen asfalta sahip hafif bombeli yolların yapılabileceğini ifade eden Şen, yağmur hasadının da çok önemli olduğunu kaydetti. İSKİ yöneticileri de ilerleyen süreçlerde baraj yüzeylerinde Güneş Enerji Santrali (GES) projelerine yeşil ışık yakmıştı. 

SU HASADI GEREK

İstanbul’da yağan yağmurun betonlaşma nedeniyle sele dönüşmesi ve su kaynaklarına ulaşamaması nedeniyle gündeme gelen en önemli çözüm önerilerinden biri de su hasadı. İstanbul’da suyun korunması ve su hacminin artırılması için yağmur suyu hasadına ihtiyaç olduğunu gündeme getiren Su Politikaları Derneği Başkanı Dr. Dursun Yıldız, çatı tipi hasat sistemleri veya yer altı depolarında biriken yağmur sularının, doğrudan veya arıtılarak kullanılabileceğini kaydetti. Yıldız, sistemin işleyişini anlattı:  

“Konut içerisinde basit bir yağmur suyu toplama sisteminde çatıdan toplanan yağmur suyu, büyük parçaları tutan filtreden geçirildikten sonra yağmur suyu deposuna gelmekte ve depodan çamaşır makinesi ya da tuvalet rezervuarı gibi konut içerisinde ihtiyaç duyulan alanlara pompalanmakta. Yeni inşaatlarda ve kentsel dönüşüm projelerinde gri suyun toplanacağı ikinci tesisatın zorunlu hale getirilmesiyle yaygın bir uygulama alanı bulabilir. Evsel gri suyun yeniden kullanılmasına yönelik mevzuat düzenlemeleri geç kalınmadan yapılmalı.”  

BASİT ÇÖZÜM: YEŞİL ÇATI

Yağmur suyunun en düşük maliyetli olarak çatı yüzeyinden temin edildiğini söyleyen Işık Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Öğretim Görevlisi Özge Yılmaz Sert de şu bilgileri verdi:

“Zemin ve yeşil alanlardan elde edilen yağmur suyunun filtrelenmesi için teknoloji sistemleri gerekse de yeşil çatı oluşturmak, yeşil alanları arttırmak suyun doğal döngüsü açısından oldukça önemli ve basittir. Doğal alanlara saygı duyduğumuz ve sürdürülebilirliğini sağladığımız sürece doğa da bize yön ve yol gösterici olur, temiz su ihtiyacımızı karşılar. Burada yapılması gereken şehir planlama anlayışının değiştirilmesidir. Çatı suyunun hasadı, yüzey suyunun hasadı, yağmur bahçeleri eski kent planlarında yer alan yeraltı sarnıçlarının yeni yöntemi olarak görülebilir. Yağmur suyu hasadı yöntemleri, su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilirliği için oldukça önemli adımlardır. Bireysel olarak ise; kırsal alanlarda bireysel bahçelerimizde bile yağmur suyu toplama tepeleri oluşturabilir ve bu tepelerde eğim vererek toplanan yağmur suyunun dağıtımını sağlayabiliriz.” 

DÜNYADAKİ UYGULAMALARI NELER?

Yeşil çatı, düz ya da hafif eğimli bir çatının üstüne yerleştirilen bir su yalıtım sistemiyle dikilen bir bitki örtüsü katmanı. Şikago Belediye binası da bu sisteme bir örnek. 

Almanya: Avrupa’nın en büyük yağmur suyu toplama sistemlerinden biri olan Frankfurt Havalimanı’nın 26.800 m2 çatı alanından yılda 1 milyon metreküp yağmur suyu toplanıyor. Darmstadt Teknik Üniversitesi’ndeki yağmur suyu toplama alanı da tesisin toplam su ihtiyacının sadece yüzde 20’sini karşılıyor.  

İngiltere (BedZED Konutları): Başkent Londra’da bulunan ve “sıfır karbon” prensibiyle tasarlanan BedZed konutlarında çatılardan toplanan yağmur suları depolanarak tuvalet rezervuarında ve peyzaj için gerekli olan suyun karşılanmasında kullanılıyor. Konutların su ihtiyacının yüzde 20’si yağmur suyundan karşılanıyor.  

Singapur: 2006 yılında Singapur’da inşa edilen Nanyang Teknoloji Üniversitesi’nin yeşil çatısı 18 bin metre kare alandan su toplanmasını sağlıyor.  

Teksas (ABD): ABD’nin Teksas Eyaleti, Austin belediye binası 1115 metrekarelik yeşil çatısında tiyatro binasını enerjisini sağlayan güneş paneli de var.  

Şikago (ABD): ABD’nin üçüncü büyük şehri Şikago’nun 2000 m2 alanında, yüzde 1.5 eğiminde yeşil çatıya sahip olan belediye binasında toplanan suyun yüzde 75’i etkin bir şekilde kullanılıyor. 

HASAT ŞARTIYLA İMAR İZNİ

İstanbul’da su hasadı şartıyla imar izni uygulaması da başlatıldı. Milliyet’e kentte son 2 yılda yağmur suyu hasadı şartıyla ruhsat başvurusu onaylanan bina sayısının 2318 olduğu bilgisini veren İSKİ, yapılacak her binadan yılda ortalama 200 metreküp yağmur suyu hasadı yapılacağını, böylelikle yıllık 463 bin 600 metreküp su hasatının elde edileceğini açıkladı. İstanbul’da yapılan yeni binaların yaklaşık yüzde 7.5’inin yağmur suyu hasadına uygun olarak projelendirildiğini kaydeden İSKİ, “10 yıl sonrasında onaylanan tüm projelerin yapılması kaydıyla yılda 2 milyon 778 bin metreküp yağmursuyu hasadı yapılabileceği tahmin edilmektedir” bilgisini paylaştı.

SU EMEN ASFALT VE BETON SİSTEMİ

Yağmur sularının geri dönüşüme kazandırılması için önerilen uygulamalardan biri de su emen asfalt ve beton kullanımının yaygınlaşması. Depolanan sular ise bahçe sulamaları ve araç yıkamada kullanılabiliyor. Bunun yanı sıra özellikle sel baskınları ve ani yağmurlarda oluşabilen göletlerin önüne geçmek adına bu asfaltın kullanılması tavsiye ediliyor. Isparta Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2 yıl önce bu sistemi hayata geçirerek örnek bir projeye imza attı. İBB tarafından Avrupa Yakası’nda Bakırköy İncirli Caddesi’nin yaya kaldırımlarında, Anadolu Yakası’nda da Cemil Topuzlu Caddesi’nin yaya kaldırımlarında su emen asfalt kullanıldı.

10 YILDA YÜZDE 16 ARTIŞ

“Kuraklık, Su Bağımlılığı ve İstanbul’un Kronik Su Stresi” adlı rapora göre, kentte toplam aylık temiz su tüketimi son 10 yılda yüzde 15.8’e varan artış gösterdi. 2009 yılında 154 litre olan günlük kişi başı su tüketimi yüzde 23.8 artarak 2022 yılında 190 litreye yükseldi.